Aile Konutu Nedir?
TMK’de tanımına yer verilmemiş olmasına rağmen gerekçesinde “Aile konutu eşlerin birlikte yaşam faaliyetlerini gerçekleştirdiği, yaşantısına buna göre yön verdiği acı ve tatlı günleri içinde içinde yaşadığı anılarla dolu alan” şeklinde tanımlanmıştır. Aile konutu, en yalın tanımı ile eşlerin sürekli olarak birlikte yaşadığı yerdir.
Aile konutu şerhi davası türleri 4 adettir. Bu davalar aile konutu şerhi ile ilgili davaları konu alır. Yazımızda bu davalara ilişkin bilgi verilmiştir.
Aile Konutu Şerhi Nedir?
Aile konutu şerhi en genel hali ile aile konutu üzerindeki sınırlamalar olarak tanımlanabilmektedir. Başka bir deyişle eşlerden birinin diğer eşin izni olmadan konut üzerinde satma veya kiralama gibi bir tasarruf işleminde bulunmasını engelleyen bir düzenlemedir.
TMK 194. madde:
Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki haklarını sınırlayamaz. Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir. Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini isteyebilir. Aile konutu eşlerden biri tarafından kira ile sağlanmışsa, sözleşmenin tarafı olmayan eş, kiralayana yapacağı bildirimle sözleşmenin tarafı hâline gelir ve bildirimde bulunan eş diğeri ile müteselsilen sorumlu olur.
Aile konutu şerhi, malik olmayan eşe verilmiş açıklayıcı nitelikte bir haktır. Aile konutuna malik olan eşin tasarruf yetkisi, evlilik birliğinin korunması amacı ile şerhle sınırlandırılmaktadır.
Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?
Aile konutuna şerh iki farklı şekilde konulabilmektedir.
- Eşlerden birinin tapu müdürlüğüne müracaat etmesi ile yapılır. Diğer eşin rızası aranmadan eşlerden birinin tapu müdürlüğüne gerekli belgelerle giderek aile konutu şerhi dilekçesi ile başvuru yapması halinde konuta şerh konulabilmektedir.
- Mahkeme kararı ile ilgili tapu müdürlüğüne müzekkere yazılarak konulabilmektedir.
Aile konutuna şerh konulabilmesi için eşler arasında hukuki açıdan var olan bir evliliğin bulunması, evlilik birliği için kullanılan ortak bir konutun bulunması ve bu konutun aile konutu niteliğinde olması gerekmektedir.
Aile konutu şerhi yalnızca bir konutun üzerine konulabileceğinden yazlık vb. olarak kullanılan taşınmazlara şerh konulamaz.
Aile konutu şerhi konulacak konutun eşlerden birine ait olması gerekmekte olup kiracı olarak yaşanan aile konutuna şerh konulamaz.
Aile Konutu Şerhi Kaç Yıl İçinde Kalkar?
Aile konutu şerhi belli bir süre sonunda sona ermemekte olup evlilik birliği devam ettiği sürece şerh geçerli olacaktır. Evlilik birliğinin sona ermesi ile şerhin etkileri ortadan kalkacaktır.
Aile Konutu Şerhi Davası Türleri
Aile konutu şerhi ile alakalı 4 adet dava türü bulunmaktadır.
- Aile konutu şerhi konulması davası
- Aile konutu tespiti davası
- Aile konutu şerhi kaldırılması davası
- Aile konutu şerhi tapu iptali ve tescil davası
Aile Konutu Şerhi Konulması Davası
Tapuya başvuruda bulunulduktan sonra şerh konulması talebi herhangi bir nedenden dolayı reddedilmesi halinde, dava açılarak aile konutuna şerh konulması talebinde bulunulabilir.
Özellikle eşlerden birinin ikametinin farklı bir konutta bulunması halinde tapu tarafından aile konutu şerhi talebi reddedilmekte olup bu durumda mahkemeye talep üzerine aile konutu tespiti davası ile şerh talebinde bulunulabilir.
Davada görevli mahkeme aile mahkemesi olup yetkili mahkeme ise konutun bulunduğu yer mahkemesidir.
Davada davacı taraf genellikle malik olmayan eş olmakta iken davalı taraf malik olan eştir.
Aile Konutu Tespiti Davası
Aile konutu tespiti davası, eşlerden birinin birlikte yaşanılan konutun aile konutu olduğunun tespit edilmesi istemi üzerine açabileceği bir dava türüdür. Aile konutu tespiti davasında görevli mahkeme aile mahkemesidir.
Aile konutu olarak kullanılan konut eşlerden birinin mülkiyetinde bulunmak zorunda değildir. Aile konutu özelliklerine sahip kiralık ev için de aile konutu tespiti davası açılabilir. Bu dava kira sözleşmesini belirli bir zaman diliminde ileriye yönelik fesih niteliği taşıyan tahliye taahhütnamesinde söz konusu olmaktadır. Aile konutu olmak üzere kiralanan konutlarda kiracı eş, diğer eşin rızası olmadan kira sözleşmesini feshedemez. Tahliye taahhütnamesi kira sözleşmesinin feshi niteliğinde bir işlem olduğundan dolayı kiracı eş, eşinin rızası olmadan tahliye taahhütnamesinde bulunamaz. Şayet eşin rızası olmaksızın tahliye taahhütnamesinde bulunulmuş ise taahhütname geçersiz sayılmaktadır.
Tahliyeye konu konutun aile konutu olarak kullanılması halinde taraflara bu durumun tespiti için süre verilmekte ve eğer konutun aile konutu olarak kullanıldığı tespit edilir ise tahliye taahhütnamesi geçersiz olduğu yönünde hüküm verilmektedir.
Davada görevli mahkeme aile mahkemesidir. Kiracı olmayan eşin talebi ile açılan davada mahkeme tahliyeye konu konutun aile konutu olarak kullanılıp kullanılmadığını incelemektedir. Davada ispat yükü konutun, aile konutu olarak kullanıldığını ispat eden eşe aittir.
Aile Konutu Şerhi Kaldırılması Davası
Aile konutu şerhi tapuya başvurularak kaldırılabilmektedir. Ancak bazı durumlarda tapuya başvurarak söz konusu şerhi kaldırılamayabilir. Bu durumda aile konutu şerhi kaldırılması davası açılması gerekir.
Aile konutu şerhi kaldırılması davasında dikkat edilmesi gereken husus, sırf malik eş istediği için şerhin kaldırılmayacağı hususudur. Söz konusu davada, davaya konu konutun aile konutu özelliğini ya hiç taşımadığı ya da bu niteliği yitirmiş olduğunun ispatı gerekmektedir.
Davada görevli mahkeme aile mahkemesidir.
Aile Konutu Şerhi Tapu İptali Ve Tescili Davası
Aile konutu olarak nitelendirilen taşınmazlarda kural olarak eşlerin ortak rızası bulunmadan işlem yapılmamaktadır. Aile konutuna şerh konulması bu konuda malik olmayan eşin haklarını korumak amacına güvence sağlamaktadır.
Aile konutu olmasına rağmen söz konusu taşınmazın satılması hallerinde malik olmayan eşin rızası alınmadan yapılan tasarruf işlemlerinin iptali için açılan dava türüdür.
Rızası alınmadan tasarruf işlemi yapılan mağdur eş tarafından açılan bu dava tapuda ilgili konutun en son maliki olarak görünen kişiye karşı açılmaktadır. Söz konusu davada mahkeme konutun aile konutu olup olmadığını ve eşin rızasının bulunup bulunmadığını araştıracaktır.
Detaylı bilgi için ”Aile konutunun eşten habersiz satılması – satışı iptali” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.