2. el araç piyasasındaki fiyat artışı nedeniyle change araç satışlarında da artış gözlemlenmektedir. Bu nedenle aldığım araba change çıktı ne yapmam gerekiyor, change araç mağdurları ne yapmalı, araba şase numarası değiştirme cezası nedir gibi soruların cevapları da merak edilmektedir. Yazımızda, aracın change araç olduğunu bilmeden satın alan kişilerin mağduriyetlerini giderebilmeleri için başvurabilecekleri hukuki yollar anlatılmıştır.
Change Araç Nedir?
Şasi numarası, aracın gövdesine işlenen ve aracın tanımlanmasını sağlayan benzersiz bir kimlik numarasıdır. Motor numarası ise aracın motor bloğunda bulunan ve yine aracın tanımlanmasını sağlayan benzersiz bir kimlik numarasıdır. Her aracın bir şasi numarası ve bir motor numarası bulunur ve bu numaralar aracın tescil işlemleri ve diğer hukuki işlemlerinde kullanılır. Change araç hurda veya ağır hasarlı araçların şasi veya motor numaralarının çalıntı veya trafikten yasaklanmış araçlarla değiştirilmesi yoluyla gerçekleştirilen bir tür dolandırıcılık yöntemidir. Bu yolla hukuki olarak problemli araçlar, kimlikleri değiştirilerek piyasaya sürülmektedir. Kötü niyetli kişiler, bu yöntemle haksız kazanç sağlamayı amaçlamaktadırlar. Change araç mağdurlarının sayısı her geçen gün artmakta olup change araç mağduru olmamak için 2. el araç alırken aracın şasi ve motor numarasının yer aldığı bölümlerin kontrol edilmesi, orijinal olmayan kaynak veya işlem izlerinin varlığı uzman kişilerce incelenmesi önem arz etmektedir.
Change Araç Mağdurlarının Başvurabileceği Hukuki Yollar
Aracın change araç olduğunu bilmeden satın alan alıcılar, araca el konulmasıyla birlikte maddi ve manevi zarara uğramaktadırlar. Change araç davaları, tazminat sorumluluğu ve cezai sorumluluk açısından değerlendirildiğinde ceza, idare ve tazminat hukukunu ilgilendirmektedir. Aracı change hale getirmek ve change araç satışından kazanç elde etmek Türk Ceza Kanunu kapsamında suç teşkil etmektedir. Ayrıca ilgililerin oluşan zararlardan hukuki sorumlulukları da bulunmaktadır. Bu doğrultuda change araç mağdurları, aracın change hale getirilerek haksız kazanç elde edilmesi nedeniyle ilgili kişiler hakkında suç duyurusunda bulunabilir ve oluşan zararın tazmini için ilgililere maddi ve manevi tazminat davası açabilirler.
Change Araç Suçu
Kimliği değiştirilen aracı satmak suretiyle haksız kazanç elde eden kişilerin bu fiilleri, somut olayın özelliklerine göre dolandırıcılık veya nitelikli dolandırıcılık, resmi belgede sahtecilik suçlarını oluşturur. Olaya göre değişkenlik arz etmekle birlikte; aracı change hale getirip satarak haksız kazanç elde etme fiilinde kamu kurum ve kuruluşlarının araç olarak kullanılması suretiyle nitelikli dolandırıcılık suçu oluşabilmektedir. Yargıtay’ın bu yönde kararları bulunmaktadır. Söz konusu kararlardan birinde; sanığın, sigorta şirketinden ağır hasarlı olarak aldığı aracı çalıntı başka araçlardan aldığı şasi numarası ile motor beynini bu araca monte etmek suretiyle change araç haline getirdiği, olay tarihinde oto pazarında katılana söz konusu change aracı satarak haksız yarar sağladığı, bu suretle dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçlarını işlediğinin iddia edildiği olayda; suça konu araca ilişkin trafik tescil belgesinin çalıntı başka bir araca ait şasi numarasına göre düzenlenmiş olması ve bu aracın kamu kurumu niteliğinde olan Trafik Tescil Müdürlüğü’nün maddi varlığı olan söz konusu trafik tescil belgesi kullanılarak noterde satıldığının anlaşılması karşısında, sanığa isnat edilen eylemin 5237 sayılı TCK‘nin 158/1-d ve 204/1 maddelerinde düzenlenen nitelikli dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçlarını oluşturup oluşturmadığına ilişkin delillerin incelenmesi gerektiği belirtilmiştir. (Yargıtay 15. Ceza Dairesi’nin 2021/1938 E., 2021/4889 K.)
Change araç suçu, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde ise ilgili kişiler hakkında TCK’nin 158/3 hükmü tatbik edilmek suretiyle dolandırıcılık suçu nedeniyle verilecek ceza yarı oranında, nitelikli dolandırıcılık suçu nedeniyle verilecek ceza ise bir kat artırılır.
Sattığım araba change çıktı ne yapmalıyım diyen kişilerin change araç suçundan dolayı yargılanma ihtimalleri bulunmaktadır. Söz konusu suç niteliği itibariyle cezası ağır olan suçlardandır. Bu konuda uzman avukatlık ofislerinden profesyonel hukuki destek alınması ağır mağduriyetlerin önüne geçmek için önem arz etmektedir.
Change Araç Suçu Cezası Nedir?
Change araç suçu cezası TCK madde 157 gereğince dolandırıcılık suçunun temel şeklinden ceza alınması halinde bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasıdır. Ancak change araç suçunu işleyen kişilerin ceza yargılamasında TCK madde 158/1 kapsamında nitelikli dolandırıcılık suçundan cezalandırılması halinde ise üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Ayrıca söz konusu fiili işleyen kişiler, resmi belgede sahtecilik suçundan iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilir.
Change Araç Satışında Hukuki Sorumluluk
Change araç mağdurları, change araç satışı nedeniyle meydana gelen zararı tazminat davası açmak suretiyle ilgililerden talep edebilirler. Change araç satışından doğan zararın tazmininde devletin, change araç satıcısının, devir işlemini geçekleştiren noterin ve eskperin şartları oluşması halinde hukuki sorumluğu bulunmaktadır.
Change Araç Satışında İdarenin Tazminat Sorumluluğu
Change araç satışı nedeniyle zarar gören kişi, zararının giderilmesi için idareye karşı tazminat davası açabilir. İdarenin bu konuda sorumluluğu bulunmaktadır. Çünkü trafik tescil ve kayıt işlemlerinin tutulması ve değiştirilmesi idarenin görev ve sorumluluğu altındadır. Motorlu araçların tescil ve kayıt işlemlerinin hatalı bir şekilde tutulması idarenin hizmet kusurunu doğurur. İdare, bu kusuru nedeniyle oluşan zararları karşılamak zorundadır. Keza change araç satışında ortaya çıkan zarardan devletin sorumlu olduğuna ilişkin emsal mahkeme kararları da bulunmaktadır.
Tazminat Hukuku Departmanımız ile iletişime geçmek için tıklayınız.
…Trafik tescil işlemlerinin ülke genelinde yapılmasından, motorlu araçların kayıtlarının tutulmasından ve bu kayıtlarla ilgili her türlü değişikliğin izlenmesinden davalı idarenin sorumlu olduğu, davacının aracı ikinci el olarak idarece hatalı olarak tutulan tescil kayıtlarına güvenerek satın aldığı, bu durumda aracın ilk tescilinin sahte belgelerle Samsun İl Trafik Şube Müdürlüğü’nde yapıldığının açıkça belirlenmesi nedeniyle trafik kayıt ve tescil hizmetinin gereği gibi yürütülmemesi sonucu meydana gelen zararın, hizmetin kusurlu işlemesi nedeniyle ortaya çıktığı ve idare tarafından tazmin edilmesi gerektiğinden, davanın kısmen kabulü ile aracın el koyma tarihi olan 07.01.2008 tarihi itibariyle ikinci el satış değeri olan 30.000,00 TL maddi tazminatın yasal faiziyle birlikte davalı idarece davacıya ödenmesi, fazlaya ilişkin maddi ve manevi tazminat istemlerinin ise reddi yolunda verilen kararın onanmasına karar verilmiştir. (Danıştay 15. Daire Esas Numarası: 2013/1608 Karar Numarası: 2017/1575 Karar Tarihi: 05.04.2017)
…Motorlu araçlardaki tasarruf güvenliğinin korunması ve sağlanmasının idarenin görevi olduğundan, trafik kayıt ve tescil hizmetinin gereği gibi yürütülmemesi sonucu meydana gelen zararın, hizmetin kusurlu işlemesi nedeniyle ortaya çıktığı ve idare tarafından tazmin edilmesi gerektiği gerekçesiyle, davanın kısmen kabulü ile aracın ikinci el satış bedeli olan 56.000.00 TL’nin davalı idareye yapılan başvuru tarihi olan 06.12.2010 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalı idarece davacıya ödenmesine karar verilmiştir. (Danıştay15. Daire Esas Numarası: 2013/1799 Karar Numarası: 2017/1577 Karar Tarihi: 05.04.2017)
Ayrıca dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise idarenin kusuru nedeniyle açılan işbu davaların adli yargıda görülmesi gerektiğine ilişkin emsal mahkeme kararlarının bulunmasıdır. 2918 sayılı Kanun’un 110. maddesinde de madde ayrımı yapılmaksızın 2918 sayılı Kanun’dan kaynaklanan sorumluluk davalarının adli yargı yerinde çözümleneceğinin Anayasa Mahkemesi’nin 26.12.2013 tarih ve E.2013/68, K.2013/165 sayılı kararında da belirtildiği üzere Anayasa’ya aykırılık teşkil etmediği, change araç nedeniyle idareye karşı açılmış işbu tazminat davasının konusunun 2918 sayılı Kanun’un ve bu kanunun uygulanmasına yönelik Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin araçların tesciline ilişkin hükümlerine aykırı hareket edilmesinden kaynaklandığı, bu düzenlemenin genel idare esaslarına ilişkin sorumluluk hükümlerini düzenleyen diğer kanunlara nazaran özel nitelikte olduğu ve bu nedenle idare ajanlarının eylemlerinden kaynaklansa dahi davaya konu uyuşmazlıkta öncelikli olarak uygulanması gerektiği kanaatine varılmıştır. (Samsun Bölge İdare Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesi Esas Numarası: 2017/1092Karar Numarası: 2018/423) Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümü 2021/621 E., 2022/42 K. sayılı kararında da aynı şekilde bu tür davaların adli yargıda görülmesi gerektiği belirtilmiştir.
Change Araç Satışında Satıcının Tazminat Sorumluluğu
Hukuki ayıp, sözleşmede taahhüt edilenin aksine hukuki ya da fiili sahiplik ve diğer hakların kullanımında bir engelle karşılaşılmasını ifade eder. Satın alınan aracın change (kimliği değiştirilmiş) çıkması halinde söz konusu araç hukuki olarak ayıplı mal niteliğindedir. Türk Borçlar Kanunu’nda ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da düzenlenen ayıptan sorumluluk hükümlerinin uygulanması gerekmektedir. Bu durumda change araç satıcısı zararın giderilmesinde sorumluluğu bulunmaktadır. Ayıptan sorumlulukta kusursuz sorumluluk ilkesi esas alındığı için satıcının aracın change olduğunu bilmemesi tazminat sorumluluğundan kurtulmasını sağlamaz. Bu durumda iyiniyetli satıcı da zararını karşılamak için aracı satın aldığı kişiye tazminat davası açmalıdır.
Burada önemli olan diğer husus ise alıcının gizli ayıbı satıcıya hemen bildirmesidir. Bildirimin yazılı yapılması ispat açısından önemlidir. Bu bildirimde aracın bedelinin ve yapılan sair masrafların ödenmesi satıcıdan talep edilmelidir.
Yasal sürecin bu konuda uzman avukatlık ofisleriyle yürütülmesi hak kayıplarının önüne geçecektir.
”Ayıplı araç satışında satıcının sorumluluğu” adlı yazımıza göz atabilirsiniz.
Change Araç Satışında Noterin Tazminat Sorumluluğu
Noterin sunmuş olduğu hizmet kamu hizmeti niteliğindedir. Bu nedenle noter işlemlerinden kaynaklanan zararların tazmininde kusursuz sorumluluk ilkesi benimsenmiştir. Sorumluluk şartlarının oluşması halinde noterin change araç satışı nedeniyle tazminat sorumluluğu bulunmaktadır. Kusursuz sorumluluğu ortadan kaldıracak sebeplerin varlığı halinde ise noterin tazminat sorumluluğu doğmayacaktır. Change aracın noter devrinde sahte belgelerin kullanılması durumunda belgelerin sahte olup olmadığının tespit edilmesi için noterin ve katiplerin gerekli özen ve dikkati gösterip göstermediğine bakılmalıdır. Noter araç satış sözleşmesi incelenmelidir. Bu durumda varılacak sonuca göre noterin tazminat sorumluluğuna gidilmelidir.
Change Araç Satışında Eksperin Tazminat Sorumluluğu
2. el araç satışlarından önce ekspertiz raporu alınması bazı hallerde zorunlu hale getirilmiştir. Ancak mağduriyetlerin yaşanmaması için araç alırken ekspertiz raporu hazırlanması ve bu rapora göre hareket edilmesi önemlidir. Ancak bazı durumlarda ekspertiz raporu eksik veya yanlış hazırlanmış olabilir. Eksik veya yanlış bilgi içeren ekspertiz raporu da alıcıyı yanıltabilir. Noter devrinden önce aracın şasi veya motor numaralarının orijinal olup olmadığı incelenmesine rağmen ekspertiz raporunun gerçek durumu yansıtmaması eskperin tazminat sorumluluğunu doğurmaktadır. (İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik) Bu durumda change araç mağdurları, zararın giderilmesi için ekspere tazminat davası açabilirler.
Eksperin ayıplı hizmeti nedeniyle change araç satın alan kişi, bu durumu ekspere hemen bildirmelidir. Eksperin hukuki sorumluluğunda 2 yıllık zaman aşımı süresine de dikkat edilmelidir. Ayrıca hukuki sorumluluğun yanında eksperin kasıtlı bir şekilde gerçek dışı bir rapor hazırlaması halinde cezai sorumluluğu da bulunmaktadır.
Sonuç: Change Araç Mağdurlarının Başvurabileceği Hukuki Yollar
Somut olayın özelliğine göre change araç mağdurları şunları yapabilir:
- Zararın tazmini için satıcıya tazminat davası açabilirler.
- İdareye tazminat davası açabilirler.
- Notere tazminat davası açabilirler.
- Ekspere tazminat davası açabilirler.
- İlgiler hakkında görülen ceza davasına katılma talebinde bulunup katılan sıfatıyla yargılamada etkin rol alabilirler.
- Satışın gerçekleştiği ilde bulunan cumhuriyet başsavcılığına ilgililer (satıcı, noter, eksper vs.) hakkında suç duyurusunda bulunabilirler.
Yasal sürecin yürütülmesi için bu konuda tecrübeli avukatlık ofislerinden profesyonel hukuki hizmet alınmasını tavsiye ederiz.
Yasal sürecin takibi için Tazminat Hukuku Departmanımız ile iletişime geçiniz.