Fazla mesai ücretinin ödenmemesi şikayet hakkı doğurur mu ve bu durumda işçi haklı fesih ile istifa ederse tazminata hak kazanır mı sorularının cevaplarına yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Fazla Mesai Ücreti Nedir? Nasıl Hesaplanır?
Fazla çalışmayı diğer çalışmalardan ayıran şey ücretinin daha yüksek olmasıdır. İş Kanunu fazla mesaiyi işçinin haftalık 45 saat üstündeki çalışması olarak tanımlamıştır. İş Kanunu’nun 41. maddesine göre her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesi ile belirlenir. %50’lik oran asgari olup işveren ve işçi anlaşırsa daha yüksek oranlarla fazla mesai ücreti de belirleyebilirler. Örneğin 2024 yılında asgari ücret 17.002,00 TL’dir. Asgari ücret alan bir işçinin saatlik ücreti 88,90 TL’dir. Buna göre bu işçinin bir saatlik fazla mesai ücreti 133,35 TL olacaktır.
NOT: Fazla çalışma süresinin toplamı yılda 270 saatten fazla olamaz.
Fazla çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saate yarım saati aşan süreler de 1 saate tamamlanır. Yani yarım saatten az olan süreler yarım saat olarak kabul edilir. 1 saatten az yarım saatten fazla olan süreler de 1 saat olarak kabul edilir.
Kanunla haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiş ise de taraflar iş sözleşmesi ile bu süreyi kısaltabilirler. Tarafların iş sözleşmesi ile 45 saatlik haftalık çalışma süresini kısaltması durumunda sözleşme ile belirlenen haftalık çalışma süresini aşan ancak 45 saatlik çalışma süresini aşmayan çalışmalar fazla sürelerle çalışma olarak kabul edilir.
Fazla Mesai (Çalışma) İçin İşçinin Onayı Gerekir.
Fazla çalışma yaptırılması ancak işçinin onayına bağlıdır. Yani işçi istemedikten sonra işçiye fazla çalışma yaptırılamaz. Bu onayın işçiden bir defa alınması yeterlidir. Her sene tekrar tekrar alınmasına gerek yoktur. İşçi de fazla çalışma yapmak için verdiği onayı her zaman geri alabilir. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinin 9. maddesine göre fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla mesai yapmak istemeyen işçi verdiği onayı 30 gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir.
İşveren işçisinin onayını alırsa işçiye fazla mesai ücreti ödemek yerine serbest zaman da kullandırabilir. İşçi bu durumda fazla çalıştığı her saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı serbest zaman olarak kullanacaktır. Hak edilen serbest zamanın 6 ay içinde çalışma süreleri içinde ve ücrette bir kesinti olmadan kullanılması gerekir.
Fazla Mesai Ücretinin Ödenmemesi Haklı Fesih Hakkı Doğurur Mu?
Fazla mesai ücretinin ödenmemesi işçiye fesih hakkı verir. İşçi bu hakkını kullanarak iş sözleşmesini feshedip başta kıdem tazminatı olmak üzere diğer işçilik alacaklarının işveren tarafından ödenmesini talep edebilir.
Fazla mesai ücretinin ödenmemesi halinde işçi işverene istifa dilekçesi ile veya sözlü olarak iş sözleşmesini feshettiğini bildirmelidir. İspat açısından kolaylık sağlaması nedeniyle yazılı bildirim yapılması önemlidir. İstifa dilekçesinde fazla mesai ücretinin ödenmemesi nedeniyle sözleşmenin tek taraflı olarak feshedildiği açık bir şekilde belirtilmemiş ise dava dilekçesinde bu durumun ileri sunulması gerekir. Konuyla alakalı bilgi için ”İstifa dilekçesinde sebep gösterilmemesi” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Fazla Mesai (Çalışma) Yapıldığının İspatı Nasıl Olur?
Fazla mesai yaptığı iddiasını ispatlamak işçinin üzerindeyken fazla mesai ücreti ödediğini işverenin ispatlaması gerekir.
Fazla mesai (çalışma) ispatı konusunda iş yeri kayıtları, özellikle iş yerine giriş çıkışı gösteren belgeler, iş yeri yazışmaları delil niteliğindedir ancak fazla mesainin yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tanık beyanlarıyla sonuca gidilmesi gerekir. İşçinin fiilen yaptığı işin niteliği ve yoğunluğuna göre de fazla çalışma olup olmadığı araştırılmalıdır.
İşçinin ihtirazi kayıt olmaksızın imzaladığı ve fazla mesai ödemesi içeren bir maaş bordrosu varsa işçi ilgili ayda bordro da yazandan daha çok fazla mesai yaptığını ancak yazılı delille ispatlayabilir.
Yargıtay’a göre fazla mesai yaptığını ve ücretinin ödenmediğini iddia eden işçinin tek delilinin aynı işverene karşı dava açan tanığı beyanları olması durumunda bu tanık beyanı yeterli görülmez.
Fazla Mesai Ödenmemesi Haklı Fesih Yargıtay Kararı
- Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2016/28607E- 2020/1326K
- Fazla mesai ücretinin ödenmemesi
İmzalı ücret bordolarında Fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir Ancak işçinin Fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazi kaydının bulunması halinde bordro da görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille söz konusu olabilir Buna karşın bordroların imzalı ve ihtirazi kayıtsız olması durumunda dahi, işçinin geçerli bir yazılı belge ile bordroda yazılı olandan daha fazla çalışmayı yazılı delille ispatlaması gerekir.
- Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2016/3744E- 2016/6423K
- Fazla mesai ücretinin ödenmemesi
…hükme esas alınan bilirkişi raporuna itibarla mahkemece fazla çalışma alacağı ve genel tatil alacağı reddedilmiş ise de isabetli olmamıştır. Zira öncelikle imzaya itiraz edilen bordrolar yönünden imza incelemesi yaptırılmalı sonucuna göre imzanın davacıya ait olduğu anlaşılan fazla mesai, genel tatil alacağı tahakkuku bulunan bordrolar dışlanarak hesaplama yapılmalıdır. Ancak imzanın davacıya ait olmadığı tespit edilen dönemler bakımından imzasız bordro gibi değerlendirme yapılmalı müfettiş raporu ve tanık beyanları değerlendirilerek fazla mesai alacağı hesaplanmalı ve tahakkuk ettirilen tutarın banka kayıtları ile ödendiğinin tespiti halinde yapılan ödemeler hesaplanan fazla mesai ve genel tatil alacağından mahsup edilmelidir. İmza itirazı olduğu halde imza incelemesi yaptırılmadan ve imzasız bordronun imzalı bordro gibi değerlendirilmesi suretiyle eksik inceleme ve araştırma ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
Yargıtay 7. Hukuk Dairesi 18.03.2015 tarih 2015/3853E- 2015/4970K sayılı kararı;
“…bordro sunulmayan ya da fazla çalışma tahakkuku yapılmayan aylar için tanık beyanı ile fazla çalışma ispatı mümkün olduğundan bu dönemlere ilişkin tanık beyanları değerlendirilerek sonuca gidilmesi gerekirken Bu hususun gözetilmemesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir… “
- Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2015/13781E- 2016/19340K
- Fazla mesai ödenmemesi haklı fesih Yargıtay kararı
…dosya kapsamına göre fazla çalışmanın ispatı için dinlenilen davacı tanığının davalıya karşı davası olup buradan elde edilecek Sonuçta menfaati olduğundan davacının fazla çalışma ispatı için taraflı tanık beyanı dışında başkaca delili göstermediğinden davanın reddi gerekmektedir.
- Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2013/8721 E., 2015/5474 K.
- Fazla mesai ücretinin ödenmemesi
…somut olayda davacı fazla çalışma yaptığının ispat hususunda tanık dinletmiştir Davacı tanığı davacı ile aynı şirkette çalışmamıştır Davacı tanığının davalı iş yerindeki çalışma koşullarını bilmesi mümkün değildir. Davacı fazla çalışma yaptığını ispat edememiştir.