Bononun/Senedin Geçerlilik Şartları 2024

Senedin Geçerlilik Şartları Nelerdir?

Bonoda veya senette bulunması gereken birtakım şartlar vardır. Senedin geçerlilik şartları senette bulunması gereken zorunlu unsurlardandır. Senedin geçerlilik şartlarından birinin eksikliği halinde senet geçersiz olacaktır.

Türk Ticaret Kanunu’nun 776. maddesine göre senedin geçerli olabilmesi için:

Bono veya Emre Yazılı Senet İbaresi Bulunmalı

Senet metninde “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” ifadesinden biri bulunmalıdır. Bu ifade yabancı dilde ise, o dildeki karşılığı da senet metninde yer almalıdır.

Kayıtsız Şartsız Ödeme Vaadi İçermeli

Senet, kayıtsız ve şartsız bir bedelin ödenmesi vaadini içermelidir. Senet üzerinde herhangi bir şarta bağlı olmaksızın belirli bir miktarın ödenmesi taahhüt edilmelidir.

Lehtarın Adı ve Soyadı Yer Almalı

Senette lehine ödeme yapılacak kişinin adı ve soyadı yer almalıdır. Tüzel kişi lehtar durumunda ise ticaret unvanı yazılmalıdır.

Düzenleyenin İmzası Olmalı

Senedi düzenleyen kişi, senedi imzalamalıdır. İmza el yazısıyla atılmalıdır. Mühür ya da parmak izi ile kambiyo senedi düzenlenemez. (TTK 688/7. madde)

Düzenleme Tarihi Bulunmalı

Senet üzerinde düzenleme tarihi belirtilmelidir. Düzenleme tarihi, senedin ne zaman düzenlendiğini belirtir. Eğer düzenleme tarihi yazılmamışsa senet geçersiz sayılır.

Yukarıda sayılan şartlardan birinin eksikliği halinde senet geçerliliğini kaybeder. Bu durumda senet alacağının tahsili için ilamsız takip başlatılabilir.

Senet doldurulurken dikkatli davranılması gerekir. Yukarıda geçerli senet örneği bulunmaktadır.

Senedin İsteğe Bağlı Şartları Nelerdir?

Senette vade, faiz, kefalet, rücu, muacceliyet kaydı, malen ve nakden kaydı, ödeme ve düzenleme yeri ve protestodan muafiyet kaydı gibi bazı unsurların belirlenmesi senedi düzenleyen veya imzalayan kişilerin tercihine bırakılmıştır. Sadece bu unsurların yokluğu senedi geçersiz kılmaz. Senedin isteğe bağlı şartları:

Vade

Senetlerde vadenin ne zaman dolacağı senet üzerinde yazılı olarak belirtilmelidir. Eğer vade yazılmaz ise senet görüldüğünde ödenmesi gereken bir senet olarak kabul edilir.

Faiz

Senetlerde faiz oranının ne kadar olduğu da senet üzerinde yazılabilir. Eğer faiz oranı yazılmazsa, reeskont faiz uygulanır. Reeskont faiz ise 24.06.2023 tarihinden 31.12.2023 tarihine kadar %16,75 olarak belirlenmiştir.

Muacceliyet kaydı

Vade sonunda ödeme yapılmazsa diğer bonoların da muaccel olacağı yönünde bir kayıttır. Senette bu kaydın bulunması senedin kambiyo vasfını olumsuz etkilemez. Ancak bu kaydın ilgililer için bir anlam ifade edebilmesi, ayrıca bir sözleşmede muacceliyet kaydına yer verilmesiyle mümkündür. (Yargıtay 12 H.D. 2014/26319 E., 2015/707 K.)

Malen ve nakden ahzolunmuştur kaydı

Yukarıda da değindiğimiz üzere senette malen nakden kayıtlarının olmaması senedi geçersiz kılmaz. Ancak ispat hukuku açısından önem teşkil eder.

Protestodan muafiyet kaydı

Senet üzerinde bulunan, hamilin protesto çekme mecburiyetinden kurtulduğunu gösteren kayıttır. Protestodan muafiyet kaydının yanına imza da atılmalıdır.

Kefalet kaydı

Senet üzerinde kefalet kaydı ile kefil tayini yapılabilir ve kefilin sorumlulukları belirlenebilir. Senette kefilin eşinin rızasına ilişkin hükümler uygulanmaz. Bu nedenle senet borçlarında kefilin eşinin rızasına gerek yoktur. (Yargıtay HGK 2017/1135 E., 2017/1012 K.)

Rücu kaydı

Taraflar rücu hakkına ilişkin beyanları senet üzerine yazabilirler. Rücu kaydı ifa edilen kısmın senet üzerine yazılması ile mümkün olur.

Ödeme yeri

Ödeme yeri olmayan senette düzenleme yeri ödeme yeri olarak kabul edilir.

Düzenleme yeri

Düzenleme yeri yoksa senet üzerinde borçlunun yanında yazılı yer düzenleme yeri sayılır. Ancak senette hem düzenleme yeri hem de borçlunun yanında yazılı bir yer ismi yoksa senet hükümsüz olacaktır.

Senedin Geçerlilik Şartları Yoksa Senet Hükümsüzdür. 

Senet sıkı şekil şartlarına haiz kıymetli bir evraktır. Senedin geçerlilik şartları eksik ise senet hükümsüz olur. Bu durumda senet alacağı için kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluna başvurulamayacak ancak alacak genel hükümlere göre tahsil edilebilecektir.

Uygulamada senedin zorunlu unsurlarının sonradan doldurulduğu iddiasına sıkça rastlanılmaktadır. Konuyla ilgili ”Senedin sonradan doldurulması – tahrifat” adlı yazımıza göz atabilirsiniz.

Senette vade tarihi yoksa alacak, senet görüldüğünde ödenecek anlamına gelir.

Senet üzerinde vade veya vade tarihi bulunmadığı takdirde bu eksiklik senedi geçersiz kılmaz. TTK Madde 777/2‘deki düzenlemeye göre senette vade tarihi yazılmamış ise alacak, senet görüldüğünde ödenecek anlamına gelir.

Senette düzenleme yeri yoksa borçlunun adresi düzenleme yeri sayılır.

Senette düzenleme yeri yazılı değilse borçlunun adının yanında yazılı olan adres düzenleme yeri kabul edilecektir. Yargıtay’ın kararlarından da anlaşılacağı üzere senette hem düzenleme yerinin yazılı olmaması hem de borçlunun adresinin yazılmamış olması bahse konu senedin kambiyo vasfını ortadan kaldırmaktadır. Bu durumda geçerli bir senetten bahsetmek mümkün olmayacaktır.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 2016/25013 E., 2017/15622 K. sayılı kararına göre takip dayanağı olan senette, tanzim yeri yani düzenleme yeri yazılı olmadığı gibi keşidecinin yani düzenleyenin ad ve soyadının yanında yazılı bir yer ismi de bulunmadığından bu durumda takibe konu senedin kambiyo vasfını taşımayacağı kabul edilmiştir.

Senette borçlunun adresinin olmaması tek başına senedi geçersiz kılmaz.

Senette borçlunun adresinin olmaması tek başına senedi geçersiz kılmaz. Ancak senette hem düzenleme yeri hem de borçlunun adresi yoksa senet geçersiz sayılır. Senette borçlunun adresinin olmaması icra takibi başlatılırken yetkili icra dairesinin belirlenmesi hususunda da önem teşkil etmektedir.

”Senette yetkili icra dairesinin belirlenmesi” adlı yazımızı okuyabilirsiniz.

Senette borçlunun açık adresine yer verilmesine gerek yoktur. Borçlunun adresi olarak Odunpazarı/Eskişehir gibi tereddüde yer bırakmayacak şekilde sadece idari birimin yazılması yeterlidir.

Senette düzenleme tarihi yoksa senet geçersizdir.

Senette düzenleme tarihinin bulunması zorunlu unsurlardandır. Senette düzenleme tarihinin bulunmaması halinde senet kambiyo vasfını yitirecektir. Bu durumda senet alacağı için kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluna başvurulamayacak ancak ilamsız icra takibi başlatılabilecektir.

Senette çift imza zorunluluğu bulunmamaktadır.

Senette bulunması gereken zorunlu unsurlardan biri de düzenleyenin imzasının senet üzerinde yer almasıdır.  Kanunda senet üzerine çift imza atılması gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır. Ancak uygulamada borçlu şirket yetkililerinin senede çift imza attığı görülmektedir.

Bu durumda senet üzerinde bulunan kaşe ve kaşe dışına atılan imza sorumluluk açısından hukuki sonuçlar doğurmaktadır.

Senette borçlu şirket kaşesinin üzerinde şirket yetkilisinin imzasının bulunması şirketin sorumluluğunu doğururken kaşe dışına atılan ikinci imza ise şirket yetkilisini aval hale getirmektedir. Yani şirket yetkilisinin kaşe dışına attığı ikinci imza, senede konu borçtan şirket yetkilisinin de sorumlu hale geldiğini göstermektedir.

Senette çift vadenin bulunması halinde senet geçersizdir.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi’nin 2013/14724 E., 2013/23326 K. sayılı kararında; senedin metin kısmında vade tarihi olarak 20.05.2010, yukarıdaki ödeme günü kısmında ise 20.07.2010 tarihlerinin yazılı olduğu, bu durumda çift vadenin bulunması nedeniyle takibe dayanak yapılan senedin bono (kambiyo senedi) vasfında olmadığı belirtilmiştir.

Senette malen nakden kaydın olmaması senedi geçersiz kılmaz.

Senette bulunan ”malen ahzolunmuştur” kaydı senedin mal karşılığı verildiğini gösterirken senet üzerinde bulunan ”nakden ahzolunmuştur” kaydı ise senedin para karşılığında düzenlendiğini ifade etmektedir. Senette malen nakden kayıtlarının olmaması senedi geçersiz kılmamaktadır. Senette zorunlu unsurlar bulunuyorsa bu kayıtların yokluğu senedin geçerliliğini etkilemeyecektir. Senette malen nakden kaydı, ispat hukuku açısından senedin talil edilmesi hususunda önem kazanmaktadır.

Senette çift imza ile temsil kuralı olduğu halde tek imza varsa senet geçersizdir.

Anonim şirketlerde dış ilişkide şirketi temsile yetkili organ kural olarak yönetim kuruludur. (TTK m. 365) Esas sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça veya yönetim kurulu tek kişiden oluşmadıkça anonim şirketin kambiyo taahhüdünde bulunabilmesi için bonoda en az iki yönetim kurulu üyesinin imzasının bulunması zorunludur. (TTK m. 370/f. 1) Bu esasa çifte imza ile temsil kuralı denir.

Şirketi temsile yetkili yönetim kurulu üyelerinden yalnızca birinin bonoda imzasının bulunması halinde bu tek imzayla şirket borç altına giremeyecektir. (Yargıtay HGK 2012/82 E., 2012/247 K.)