Stajlarını tamamlayan lise ve üniversite öğrencilerinin yapmış oldukları staj karşılığında 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında belli oranlarda ücret almaları zorunludur. Çoğu işyeri ise stajyerlere staj karşılığında para vermemektedir. İşyerlerinin yanı sıra Sağlık Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı kamu kurumları da stajyer ücretlerini yatırmamaktadır. Stajyer öğrenciler ise stajlarını eksiksiz bir şekilde tamamlamalarına rağmen ücretlerini alamayıp mağdur olmaktadır. Yazımızda stajyerlerin işletmeler (hastaneler vb.) tarafından ödenmeyen staj paralarını hukuki yollarla nasıl alabilecekleri anlatılmıştır. Geriye dönük staj ücreti/parası nasıl alınır, staj parasını alamayanlar ne yapmalı ve staj parası davası nasıl açılır gibi soruların cevaplarına yazımızdan ulaşabilirsiniz.
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu uyarınca staj ücreti
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na göre mesleki ve teknik eğitim gören lise ve üniversite öğrencilerinin icra ettikleri staj karşılığında ücret alma hakkı bulunmaktadır.
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 25. maddesinde “Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile iş yeri sahibi arasında Bakanlıkça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. Ancak, işletmelerde meslek eğitimi gören örgün eğitim öğrencilerine, asgari ücretin net tutarının yirmi ve üzerinde personel çalıştıran iş yerlerinde yüzde 30’undan, yirmiden az personel çalıştıran iş yerlerinde yüzde 15’inden, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin yüzde 30’undan, kalfalık yeterliğini kazanan mesleki eğitim merkezi 12’nci sınıf öğrencilerine asgari ücretin yüzde ellisinden aşağı ücret ödenemez.” şeklinde olduğu, yine aynı Kanun’un 24. maddesinin son bendinde ise “…Bu sayının tespitinde görev ve çalışma statüsüne bakılmaksızın iş yerinde 1475 sayılı İş Kanunu’na tabi olarak çalıştırılan personel sayısı dikkate alınır.” denilmektedir. Söz konusu emredici düzenleme, stajını yapmasına rağmen staj maaşını alamayan öğrencilerin haklarını koruyucu niteliktedir.
Hangi programlar staj ücreti almaya hak kazanır?
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na göre mesleki ve teknik eğitim yapan programların hangileri olduğunun tespiti noktasında Yükseköğretim Kurulu Başkanlığınca karara varılmıştır. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının 7431 sayılı yazısında belirlenen mesleki ve teknik eğitim yapan programlar; Adalet, Denizcilik, Sağlık Hizmetleri, Sosyal Bilimler, Teknik Bilimler, Turizm ve Otelcilik Meslek Yüksekokulları vb. ile açık öğretim, uzaktan eğitim, örgün öğretimdeki tüm ön lisans programları staj ücreti ödenmesi gereken programlardır. Ayrıca söz konusu yazıda lisans programlarından bazıları da mesleki ve teknik eğitim yapan programlardan sayılmıştır.
Mesleki ve teknik eğitim yapan meslek liseleri de (açık öğretim lisesi dahil olmak üzere) 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 25. maddesi kapsamında bulunmaktadır.
Staj ücreti hesaplama
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu‘nun 25. maddesi, stajını tamamlayan öğrencilerin hak ettiği staj ücretlerini belirleyen emredici bir hükümdür. Söz konusu madde içeriğine göre staj ücretlerinin hesaplanmasında, staj yapılan işletmede çalışan sayısı ve stajın yapıldığı dönemdeki asgari ücretin net tutarı önemli kriterlerdendir. Bu hesaplama staj dönemini eksik gün olmadan tamamlayan öğrenci için geçerli olup staj döneminde eksik günleri bulunan stajyerin ücretinin hesaplamasında söz konusu eksik günler çıkarılmaktadır. Buna göre staj ücretleri, yirmi ve üzerinde personel çalıştıran iş yerlerinde asgari ücretin net tutarının yüzde 30’undan, yirmiden az personel çalıştıran iş yerlerinde ise asgari ücretin net tutarının yüzde 15’inden az olamaz. Bu hükümle birlikte staj ücretlerinin hesaplanmasında asgari bir tutar belirlenmiştir ancak taraflar sözleşmeyle kanunda belirlenen asgari tutarın üzerinde bir staj ücreti belirleyebilirler. Staj ücretinin hesaplamasına örnek verecek olursak:
2021 yılı net asgari ücret → 2.825,90 TL → işletmede yirmi ve üzerinde çalışan varsa → staj ücreti, 847,77 TL’den az olamaz.
2021 yılı net asgari ücret → 2.825,90 TL → işletmede yirminin altında çalışan varsa → staj ücreti, 423,88 TL’den az olamaz.
2022 yılı ocak ayı net asgari ücret → 4.253,40 TL → işletmede yirmi ve üzerinde çalışan varsa → staj ücreti, 1.276,02 TL’den az olamaz.
2022 yılı ocak ayı net asgari ücret → 4.253,40 TL → işletmede yirminin altında çalışan varsa → staj ücreti, 638,01 TL’den az olamaz.
2022 yılı temmuz ayı net asgari ücret → 5.500,35 TL → işletmede yirmi ve üzerinde çalışan varsa → staj ücreti, 1.650,10 TL’den az olamaz.
2022 yılı temmuz ayı net asgari ücret → 5.500,35 TL → işletmede yirminin altında çalışan varsa → staj ücreti, 825,05 TL’den az olamaz.
2023 yılı ocak ayın net asgari ücret → 8.506,80 TL → işletmede yirmi ve üzerinde çalışan varsa → staj ücreti, 2.552,04 TL’den az olamaz.
2023 yılı ocak ayın net asgari ücret → 8.506,80 TL → işletmede yirminin altında çalışan varsa → staj ücreti, 1.276,02 TL’den az olamaz.
2023 yılı temmuz ayın net asgari ücret → 11.402,00 TL → işletmede yirmi ve üzerinde çalışan varsa → staj ücreti, 3.420,60 TL’den az olamaz.
2023 yılı temmuz ayı net asgari ücret → 11.402,00 TL → işletmede yirminin altında çalışan varsa → staj ücreti, 1.710,30 TL’den az olamaz.
”Staj ücretimden feragat ediyorum.” veya ”Maaş/para almadan staj yapmayı kabul ediyorum.” şeklindeki sözleşmeler hukuken geçersizdir.
3308 Sayılı Kanun‘un 25. maddesi emredici hükümdür. Emredici hukuk kuralları, aksine bir davranış veya işlem yapılması mümkün olmayan kurallardır. Emredici hukuk kuralına aykırı bir sözleşme ihdas edilmiş olursa bu sözleşmenin akıbeti TBK m. 27/1 hükmünde belirtilmiştir. TBK m. 27/1, ”Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür.” şeklindedir. Bu nedenle 3308 Sayılı Kanun’un 25. maddesine aykırı davranılarak staj ücretinin/parasının ödenmemesi yönünde yapılan anlaşmalar kesin olarak hükümsüzdür.
Staj ücreti alacağı davasında dava masrafı ne kadar?
Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 334/1 hükmünde adli yardımdan yararlanabilecekler belirtilmiştir. HMK madde 334/1, ”Kendisi ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin, gereken yargılama veya takip giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olan kimseler, iddia ve savunmalarında, geçici hukuki korunma taleplerinde ve icra takibinde, taleplerinin açıkça dayanaktan yoksun olmaması kaydıyla adli yardımdan yararlanabilirler.”
Y & K Hukuk ve Danışmanlık Ofisi, staj ücreti alacağı davalarında davacıların öğrenci olması hasebiyle adli yardım müessesinden faydalanarak davaları ikame etmektedir. Staj ücretini alamayan öğrencilerin açmış olduğu staj ücreti alacağı davaları adli yardım talepli açılmaktadır. Bunun sonucunda davacı stajyer öğrenci, Hmk madde 335/1-a hükmü mucibince yapılacak tüm yargılama ve takip giderlerinden geçici olarak muaf olacaktır.
Staj ücreti alacağının zaman aşımı süresi ne kadar?
Staj ücretini alamayan öğrencinin ücretin tahsili için açacağı staj ücreti alacağı davalarında zaman aşımı süresi 5 yıldır. 5 yıllık zaman aşımı süresi, stajın fiili olarak yapıldığı aydan itibaren başlayarak, söz konusu ayın üzerinden 5 yıl geçmesiyle birlikte ücret alacağı, zaman aşımına uğramaktadır.
Staj ücreti alacağı davasında görevli ve yetkili mahkeme hangileri?
Staj ücreti alacağı davalarında adli yargı görevlidir. Yetkili ve görevli mahkeme ise, stajın yapıldığı yerdeki asliye hukuk mahkemeleridir.
Staj ücreti alacağı davasına ilişkin emsal kararlar
ANKARA BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ
26. HUKUK DAİRESİ
Esas Numarası: 2017/1638
Karar Numarası: 2017/1270
Karar Tarihi: 01.11.2017
”…Yerköy Devlet Hastanesi ile davacının mezun olduğu okula yazılan müzekkere cevaplarına göre; 2013-2014 ve 2014-2015 yılları arasında Yerköy Devlet Hastanesinde 20’den fazla personelin çalıştığı ve davacının staj eğitimini yaptığı dönemlerde 3308 Sayılı Kanunu’nun 25. maddesi gereğince davacıya net asgari ücretin % 30 ‘undan az olmamak üzere ödenmesi gereken ücret miktarının 2013 yılı için; (803,68 TL * % 30 * 3,5 ay =) 843,86 TL ve 2014 yılı için (846,00 TL * % 30 * 4 ay = 1.015,20 TL ve 891,03 TL * % 30 * 3,5 ay = 935,58 ) ve 2015 yılı için (949,07 TL * % 30 * 4 ay =) 1.138,88 TL olmak üzere toplam 3.933,52 TL olduğu, (Net Asgari Ücret *%30*Devamsız gün sayısı)/30 formülüne göre davacının devamsız olduğu günlerin ücretinin 86,11 olduğu ve bu tutarın ödenmeyen ücretten mahsubu neticesinde 3.847,41 TL ödenmeyen alacağının bulunduğu hesaplanmıştır. Davacının staj yaptığı dönemdeki ücret mahsubu davacının velisinin staj sözleşmesinde imzası bulunmakla birlikte staj ücretinden vazgeçtiğine dair açıkça beyanının bulunmaması ve bu beyan bulunsa bile öğrencinin staj yapması zorunlu olması nedeniyle ücretten vazgeçme beyanının zaruret altında verildiğinin ve staj ücretinin yasadan kaynaklanması nedeniyle davanın kısmen kabulüne karar verilerek staj alacağının 50,00 TL’sinin dava tarihinden kalan 3.797,41 TL’sinin ıslah tarihi olan 09/03/2017 tarihinden geçerli olmak üzere yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine ilk derece mahkemesince karar verilmiştir.
Bu durumda HMK’nin 355. Maddesi gereğince istinaf sebepleri ile bağlı kalınarak yapılan inceleme sonunda dosya içeriğine, kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere, delillerin takdirinde bir isabetsiz bulunmamasına göre ilk derece mahkemesi kararı usul ve yasaya uygun bulunduğundan, davalı idare vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir… ”
ANTALYA BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ
3. HUKUK DAİRESİ
Esas Numarası: 2017/1299
Karar Numarası: 2017/1406
Karar Tarihi: 25.12.2017
”…Uyuşmazlık, 3308 Sayılı Kanunun 25 inci maddesinden kaynaklanan staj ücreti alacağı istemine ilişkindir.
Somut olayda; davacı, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 25 inci maddesine dayanarak özel hukuk hükümleri çerçevesinde hizmet karşılığı ve yasada belirtilen esaslara göre hesaplanacak staj ücreti alacağını talep etmektedir.
Bu tür davalarda yasada öngörülen açık hüküm gereğince örgün eğitim öğrencisi olunması ve staj yapılan yerde bulunan kayıtlı personel sayısının belirlenerek asgari ücret kapsamında hesaplama yapılarak ücretin tespit edilmesi gerekmektedir. Davacı açık lise öğrencisi olsa da orta öğrenim kurumları yönetmeliğinin 126 ve 156’ncı maddesi kapsamında örgün eğitim alanlarla aynı statüde olduğu kabul edilmiş ve stajı da aynı usullere tabi olarak yapmıştır.
Dosya içeriğine, kararın dayandığı delillerle yasaya uygun gerektirici nedenlerle, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre davalı idare vekilinin istinaf talepleri yerinde görülmediğinden; HMK 353/1.b-1 maddesi gereğince; davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi gerektiği kanaatine varılmıştır…”
Staj ücreti alacağı davası ne kadar sürer?
Staj ücreti/parası alacağı davası, mahkemenin iş yüküne göre değişkenlik arz etmekle birlikte ortalama 1 ay ile 6 ay arasında bir sürede sonuçlanabilmektedir.
Sonuç
Stajını tamamlamış stajyer öğrencilerin staj ücretlerinin veya staj paralarının ödenmemesi hali ülkemizde çok yaygın görülen bir sorundur. Stajlarını tamamlamalarına rağmen staj ücretlerini veya staj paralarını alamayan lise ve üniversite öğrencileri, staj ücreti alacağı davası açmak suretiyle alacaklarına kavuşabilecektir. Ayrıca stajyer öğrencilerin staj ücreti alacağı davası açmasında herhangi bir sakınca da bulunmamaktadır. Staj ücreti alacağı davası bir hukuk davası olması hasebiyle hak arama hürriyeti çerçevesinde değerlendirilmektedir. Ayrıca müvekkiller, öğrenci olması nedeniyle yasal yollara başvuru yapılırken adli yardımdan faydalanacakları için dava masrafı da ödemeyeceklerdir. Avukatlık ofisi olarak Eskişehir ilinde ve Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde staj ücreti alacağı davalarında müvekkillerimize hukuki hizmet sunmaktayız.
Detaylı bilgi edinmek için bizimle iletişime geçebilirsiniz…
Y & K Hukuk – Alacak Hukuku Departmanı
Avukat Zeynep Yılmaz