Bir kişinin suç işleme şüphesi sebebiyle yürütülen soruşturmada veya kovuşturmada, adli olarak kontrol altına alınmasına karar verilebilir. Bu adli kontrol tedbirlerinden bir tanesi de “konutu terk etmeme” yani diğer söyleyişle ev hapsidir. Bu kararı mahkeme verir.
Ev hapsi tedbirinin amacı, şüpheli veya sanığın konutunda denetim altında tutulmasıdır. Tedbirin niteliğine uygun gerçekleşebilmesi için öncelikle şüpheli veya sanığın konutunun belirlenmesi gerekir. Konutun belirlenmesinin ardından ev hapsi tedbiri uygulanabilir.
Ev hapsi tedbirine uyulması zorunludur. Şüpheli veya sanığın ev hapsi tedbirine uyup uymadığı Denetimli Serbestlik Müdürlüğü tarafından sanık veya şüpheliye takılan elektronik kelepçe ile denetlenir. Konuyla alakalı elektronik kelepçe nedir başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Ev hapsi tedbiri, yasak kaldırılıncaya kadar devam eder. Bu zamana kadar kişinin konutu terk etmemesi gerekir. Aksi halde tutuklanmasına karar verilebilir.
Kanunda Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi)
Konutu terk etmeme (ev hapsi), Ceza Muhakemeleri Kanunu madde 109/3-j’de düzenlenmektedir. Buna göre; bir suç soruşturmasında, tutuklama nedenlerinin bulunması durumunda, şüpheli hakkında tutuklama yerine daha hafif bir tedbir olarak ev hapsi verilebilir.
Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi) Kararında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Cumhuriyet savcısının istemi ve Sulh Ceza Hakimliğinin kararıyla soruşturmanın her aşamasında şüpheliye ev hapsi tedbiri verilebilir. Ev hapsi kararı, soruşturma aşamasında Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilir. Sulh Ceza Hakimliğinin vermiş olduğu ev hapsi kararına itirazı incelemeye yetkili mercie asliye ceza mahkemesidir.
Kovuşturma esnasında konutu terk etmeme (ev hapsi) tedbirine karar verme yetkisi, ceza davasına bakan mahkemeye aittir. Eğer ceza davasına bakan mahkeme ağır ceza mahkemesi ise, itiraz incelemesini bir sonraki ağır ceza mahkemesi yapar. Asliye ceza mahkemesi durumunda ise itiraz incelemesini bir sonraki asliye ceza mahkemesi gerçekleştirir.
Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi) Kararı Şartları
Konutu terk etmeme (ev hapsi) soruşturma veya kovuşturma aşamasında şüpheli veya sanık hakkında uygulanabilen bir tür adli kontrol tedbiridir. Ev hapsi tedbiri, tutuklamaya alternatif olarak getirilmiş bir tedbirdir. Tutuklama yerine ev hapsi tedbiri de uygulanabilir. Bunun yanı sıra, tutuklama yasağı bulunan hallerde de ev hapsi kararı verilebilir.
Hangi Suçlarda Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi) Kararı Verilebilir?
Konutu terk etmeme şeklinde verilecek olan ev hapsi tedbiri, tüm suçlar bakımından uygulanabilir. Ayrıca tutuklama yasağı olan (yalnızca adli para cezası gerektiren suçlar ve hapis cezasının üst sınırı 2 yıldan fazla olmayan suçlar) suçlarda da ev hapsi tedbiri verilebilir.
Ev hapsi tedbiri, tüm suçlar açısından uygulanabilir. Ancak CMK’de katalog suçlar (soykırım ve insanlığa karşı suç, kasten yaralama, işkence, cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı, hırsızlık, anayasal düzene karşı suçlar vs suçlar) olarak belirlenen suçlarda ev hapsi tedbiri daha fazla verilmektedir.
Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi) Tedbirinin Süresi En Fazla Ne Kadardır?
Kararda ev hapsi süresinin belirlenmiş olması gerekir. Süresi belirlenmeyen ev hapsi tedbiri geçersiz olup itiraz üzerine kaldırılabilir. Ev hapsinin süresi açısından Kanunda azami sınır düzenlenmiştir.
Ağır Ceza Mahkemesi’nin görevine girmeyen işlerde ev hapsi tedbirinin süresi en fazla 2 yıldır. Bu 2 yıllık süre, zorunlu olduğu durumlarda gerekçesi de gösterilerek 1 yıl daha uzatılabilir.
Ağır Ceza Mahkemesi’nin görevine giren işlerde ise ev hapsi süresi en fazla 3 yıldır. Ancak bu süre zorunlu olduğu hallerde gerekçesi de gösterilerek uzatılabilir. Bu uzatma süresi toplamda 3 yılı geçemez. Ancak “Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler”, “Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar”, “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar”, “Milli Savunmaya Karşı Suçlar”, “Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk”, “Terörle Mücadele Kanunu” kapsamına giren suçlarda uzatma süresi, 4 yıldan fazla olamaz.
Yukarıda açıklanan ev hapsi süreleri, çocuklar bakımından da yarı oranında uygulanır.
Hüküm kesinleşince uygulanan ev hapsi tedbiri de kendiliğinden kalkar.
Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi) Tedbiri Nasıl Uygulanır?
Ev hapsi tedbiri, elektronik kelepçe takılmak suretiyle uygulanır. Elektronik kelepçe ile ev hapsi tedbirine hükmedilen kişi; elektronik cihazın takılmasına rıza göstermek, elektronik cihazı kullanır durumda bulundurmak ve kullanım kurallarına uygun hareket etmek zorundadır. Bu kurallara aykırı davranış halinde de ev hapsi tedbiri ihlal edilmiş sayılır.
Belirlenen alan dışına çıkılması halinde ev hapsi tedbiri ihlal edilmiş olur. Bu halde elektronik kelepçe, Denetimli Serbestlik Merkezi’ne sinyal gönderir ve durumdan Müdahale Ekibi haberdar edilir. Ayrıca kişinin ev hapsini ihlal ettiği Mahkemeye derhal bildirilir. Mahkeme bu durumda kişinin tutuklanmasına karar verebilir.
Ayrıca elektronik kelepçenin açılması halinde de ev hapsi tedbiri ihlal edilmiş olur.
Yargıtay 23. Ceza Dairesi 2015/18875 E., 2016/10717 K.
“İşlediği bir suç nedeniyle hakkında Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Kanunu 105/a maddesi gereğince elektronik kelepçe uygulanmak suretiyle 20.00-06.00 saatleri arasında konutu terk etmeme yükümlülüğü verilen sanığın 18/09/2013 günü 20.00 eve gelmediğinin tespit edilmesi üzerine Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğü tarafından haber verilen polis memurlarınca yapılan soruşturmada sanığın elektronik kelepçeyi kırarak attığının tespit edildiği bu suretle kamu malına zarar verme suçunu işlediği iddia ve kabul olayda; İddia, sanığın tevil yollu ikrar içeren savunması, tutanaklar ve tüm dosya kapsamından, sanığın mala zarar verme eyleminin sabit olduğu anlaşıldığından mahkumiyeti yönündeki mahkeme kabul ve uygulamasında bir isabetsizlik görülmemiştir.”
Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi) Tedbirine Nasıl İtiraz Edilir Ve Nasıl Kaldırılır?
Ev hapsi kararı, Cumhuriyet Savcısının istemi üzerine Sulh Ceza Hakimliği tarafından verilir. Sulh Ceza Hakimliği’nin vermiş olduğu ev hapsi kararına itiraz etmek ise mümkündür. Bu itiraz, ev hapsi kararının tebliğinden itibaren 2 hafta içerisinde asliye ceza mahkemesine yapılmalıdır.
Kovuşturma esnasında konutu terk etmeme (ev hapsi) tedbiri vermeye yetkili mahkeme, ceza davasına bakan mahkemedir. Ceza davasına bakan mahkemenin vermiş olduğu ev hapsi kararına da itiraz etmek mümkündür. Bu itiraz, ev hapsinin tebliğinden itibaren 2 hafta içerisinde yapılmalıdır. Aksi halde ev hapsi kararı kesinleşir. Yapılan itiraz neticesinde yetkili mahkeme tarafından itiraz incelenir. İnceleme sonucunda ev hapsi tedbiri kaldırılabilir veya itirazın reddine karar verilebilir.
Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi) Nasıl Öğrenilir?
Ev hapsi kararı, soruşturma sırasında savcılık dosyasından, kovuşturma sırasında dava dosyasından öğrenilebilir. Normal şartlar altında konutu terk etmeme kararı ilgili kişiye tebliğ edilir. Ancak bazı durumlarda tebliğ edilemebilir. Bu durumda UYAP sistemine bakılmalıdır.
Ev hapsi tedbirinin kaldırılmasına rağmen bu durumun fark edilmemesi mümkündür. Bu halde kişi hukuka aykırı bir şekilde hürriyetinden yoksun bırakılmaktadır. Buna bağlı olarak kişi lehine manevi tazminata hükmedilir. Bu konuya ilişkin emsal Yargıtay kararı şu şekildedir:
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2019/13827 E., 2021/1802 K.
“Davacının hakkında uygulanmış olan konutu terk etmeme şeklindeki adli kontrol kararın 06.10.2016 tarihinde kaldırılmış olmasına rağmen durumun fark edilmeyerek 10.03.2017 tarihine kadar hukuka aykırı olarak uygulanmaya devam edilmesi nedeniyle asgari ücret üzerinden hesaplanacak maddi ve 2.000.000 TL manevi tazminatın yasal faizi ile ödenmesi talebine ilişkin davada, yerel mahkemece 6.945,25 TL maddi, 10.000 TL manevi tazminatın dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile davalıdan alınarak davacıya ödenmesine hükmedilmesi gerekir.”
Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi) Altında Geçen Süre Cezadan Mahsup Edilir mi?
Kural olarak adli kontrol altında geçen süre, cezadan mahsup edilemez. Ancak konutu terk etmeme tedbiri bu kuralın istisnasıdır.
Konutu terk etmeme tedbiri uygulanan kişi ceza alırsa geçirilen ev hapsi süresi aldığı cezadan mahsup edilir. Ancak ev hapsi cezasında geçen her 2 gün, cezanın mahsubuna 1 gün olarak işler. Yani 60 gün ev hapsi alan kişi, cezasının kesinleşmesinin ardından 30 günlük cezasını çekmiş kabul edilir ve bu 30 günlük süre toplam cezasından mahsup edilir.