İş Sözleşmesi Neden Yapılır?

İş Sözleşmesi Neden Yapılır?; İş dünyasında doğru düzenlemelerin yapılması, hem işveren hem de çalışanlar için büyük önem taşır. İş sözleşmesi neden yapılır sorusu, bu bağlamda sıklıkla gündeme gelir. İş sözleşmeleri, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirleyerek iş ilişkilerini düzenler. Bu nedenle işçi ile işveren arasında herhangi bir anlaşmazlık durumunda sağlıklı bir çözüm sağlanır. İş sözleşmesi ayrıca işverenin ve işçinin beklentilerini netleştirir ve karşılıklı hak ve yükümlülükler tespit edilir. Bu nedenle iş sözleşmesinin yapılması hem işçiler hem de işverenler için kritik bir rol oynar.

Performans nedeniyle işten çıkarma başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. 

İş Sözleşmesi Nedir Nasıl Yapılır?

İşveren ve işçi arasında imzalanan iş sözleşmeleri, tarafların hak ve yükümlülüklerini düzenlemek ve iş ilişkisinin temelini oluşturmak için yapılır. İş sözleşmesinde iş karşılığında isçiye ödenecek ücret ve yapılacak olan işin sınırları açık bir şekilde belirtilir.

İş hukukuna göre iş modellerinin özelliklerine göre farklı türden iş sözleşmeleri mevcuttur. İş sözleşmesi işçi ile işveren arasında yazılı bir şekilde yapılabileceği gibi sözlü de yapılır. Yazılı yapıldığı durumda işverenin ve işçinin sözleşmede imzasının bulunması gerekir. İş sözleşmesi her iki tarafın da taleplerini ve iş modelinin özelliklerini açıkça barındıracak şekilde yapılmalıdır. İşte başlıca iş sözleşmesi türleri şunlardır:

Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: İş hukukunda esas olan, iş sözleşmesinin belirsiz şekilde yapılmasıdır. Bu tür sözleşmelerde, işin belirli bir süreye bağlı olmadan devam etmesi öngörülür. Bu sözleşmelerde işçi şartlar oluşursa kıdem tazminatına hak kazanabilir. Detaylı bilgi için kıdem tazminatı alma şartları başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz. Kıdem tazminatının yanında süreli fesih, haklı nedenle fesih, ihbar tazminatı, ayrımcılık tazminatı, fazla çalışma ödeneği ve yıllık izin gibi haklar bu sözleşmelerde geçerlidir.  

Belirli Süreli İş Sözleşmesi: Belirli bir süre için veya belirli bir işin tamamlanması amacıyla yapılan iş sözleşmesidir. Belirli süreli iş sözleşmelerinde ihbar süresi ve ihbar tazminatı bulunmaz ve sözleşme süresi dolduğunda iş ilişkisi sona erer. İşverenler bazen belirsiz süreli sözleşmenin hukuki sonuçlarından kurtulabilmek için belirli süreli sözleşmeler yapma eğiliminde olabiliyorlar. İş hukukunda bu durum yasaktır. Bu tür sözleşmelerin objektif şartlara dayanması gerekir ve ardışık olarak yapılmaları yani sözleşmenin süresi dolduğunda tekrardan belirli süreli şekilde yapılması, bu sözleşmenin belirsiz süreli olduğunun kabul edilmesine sebep olabilir. 

Yarı-Kısmi Zamanlı İş Sözleşmesi: Haftalık çalışma süresi 45 saatin altında olan iş sözleşmeleridir. Kısmi zamanlı sözleşmelerde, çalışma süresi 45 saatin üçte ikisinden (30 saat) daha az olmalıdır. 

Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesi: İşçinin ihtiyaç duyulduğunda çalışmak üzere işverene bağlı olduğu sözleşme türüdür. 

Uzaktan çalışma esasına dayalı iş sözleşmesi: İşçinin işini uzaktan yani işyerinde bulunmadan ifa ettiği iş sözleşmesine denir. Uzaktan çalışma esasına dayalı iş sözleşmesinde de işçinin işyerinde çalışması halinde sahip olacağı tüm hakları mevcuttur.

Toplu İş Sözleşmeleri: İşçi sendikası ile işveren veya işveren sendikası arasında yapılan, işçilerin haklarını ve iş sözleşmesinin şartlarını düzenleyen sözleşmelerdir. Bu sözleşmelerde yazılı yapılma zorunluluğu bulunmaktadır.

Deneme Süreli İş Sözleşmesi: İşçi ve işveren resmi olarak iş ilişkisi kurulmadan önce birbirlerini deneyebilirler. Deneme süresi boyunca taraflar, sözleşmeyi herhangi bir sorumluluk altına girmeden feshedebilir. Deneme süresi en fazla 2 aydır.

Takım İş Sözleşmesi: Birden fazla işçinin bir takım olarak işverene bağlı olduğu ve takım lideri aracılığıyla iş sözleşmesi yaptığı durumdur.

İş hukukunda ihtiyaca göre iş sözleşmeleri oluşmuştur. İşverenin ve işçinin ihtiyaçlarına uygun çeşitli iş sözleşmeleri bulunmaktadır. Bu sözleşme türlerinden en uygunu seçilerek iş sözleşmesi yapılmalıdır.

İş sözleşmesinde işçinin alacağı maaş, çalışma saatleri, sosyal haklar, işverenin yükümlülükleri, işçinin işyerinde uyması gereken kural ve kaideler, işçinin yükümlülükleri gibi hususlar yer alır. Bu hususlarla birlikte işin niteliği ve sınırları çizilmiş olur. Aynı zamanda iş sözleşmesi sayesinde işçilerin işyeri içindeki hakları da koruma altına alınır.

İş sözleşmesi yapmanın nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Bu sözleşmeyle birlikte işçi ile işveren haklarını güvence altına almış olur. Böylece olası anlaşmazlıklarda hangi hukuk normlarının uygulanacağı belirlenir ve iş ilişkisi hukuki bir zemine oturmuş olur.
• İş tanımı, çalışma saatleri, maaş, izin ve sosyal haklar gibi önemli konular açıkça belirlenir. Bu durumda taraflar arasındaki belirsizlikler ortadan kalkar.
• İş Kanunu’na uygun düzenlenen sözleşmeler, işverenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlar ve olası cezalardan kaçınılmasına yardımcı olur.

İş sözleşmesi neden yapılır sorusu sıkça sorulan bir sorudur. Cevabı ise basittir. İş sözleşmesinin yapılması ile her iki taraf da haklarını ve sorumluluklarını bilerek hareket eder ve çıkabilecek işçi-işveren uyuşmazlığında çözüm için uygulanması gereken hukuk normları en başta belirlenmiş olur. Bu durum işçinin verimliliğini artırırken, işçiye uygun bir çalışma ortamının sağlanmasını da sağlar.

İşçinin ölmesi halinde kıdem tazminatı nasıl hesaplanır başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. 

İş Sözleşmesi Yapılmazsa Ne Gibi Sorunlar Oluşur?

İş sözleşmesi neden yapılır sorusu kadar, bu sözleşmenin yapılmaması durumunda ortaya çıkan sorunlar da önemlidir. İş sözleşmesi yapılmadığında birçok hukuki sorunla karşılaşılması mümkündür.

İş sözleşmesi, işveren ve işçi arasında düzenlenen resmi bir belgedir. İş sözleşmesi yapılmadığı takdirde işçinin hangi işleri yapacağı, ne kadar ücret alacağı, çalışma saatleri ve koşulları, izinler, sosyal haklar gibi önemli konular belirsiz kalır. İş sözleşmesi yapılmadığı takdirde taraflar bu konular üzerinde sözlü olarak anlaşabilirler ancak bu durumda ispat açısından sorun yaşanacağı için işçinin hakları korumasız kalır. 

Aynı zamanda, iş sözleşmesi yapılmazsa işçi ile işveren arasında meydana gelecek uyuşmazlık veya fesih gibi durumlarda hukuki süreçler açısından karmaşalar yaşanabilir. Bu durumda işçinin haklarını elde etmesi güçleşebilir.

Özetle iş sözleşmesi yapılmazsa taraflar arasındaki ilişkiler ve tarafların haklarının korunması gibi konularda sorun çıkar. 

İş sözleşmesi yapılmamasının doğurabileceği bazı temel sorunlar şunlardır:

• İşçi ve işveren arasında anlaşmazlıklar yaşandığında, yazılı bir iş sözleşmesi yoksa hakkın ispatlanması zorlaşabilir.
• İşçi, iş güvenliği ve çalışma koşulları gibi konularda korunmasız kalırken, işveren de işçinin yükümlülüklerini belirli bir çerçevede sağlayıp sağlayamadığını ispatlayamaz.

İş Sözleşmesinin Yapılması Zorunlu Mudur? 

İş sözleşmesinin yazılı yapılması zorunlu değildir. Sözlü olarak da iş ilişkisi yapılabilir. Ancak bazı durumlarda iş sözleşmesinin yazılı bir şekilde yapılması zorunlu kılınmıştır. Bu durumlar:

• İş sözleşmesi, bir yıl veya daha uzun süreli iş ilişkilerinde yazılı olarak yapılmalıdır. (İş Kanunu m.8)
• Toplu iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılması zorunludur. Aksi halde geçersiz olur. (Toplu İ. S. G. L. K. m.4)
• Hizmet akti işveren veya işveren vekiliyle gemiadamı arasında yazılı olarak iki nüsha yapılır ve taraflardan her birine birer nüsha verilir. (Deniz İş K. m.5)
• Gazeteci ile kendisini çalıştıran işveren arasındaki iş akdinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. (Basın İş. K. m.4)

Yukarıda sayılan durumlarda iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılması mecburi tutulmuştur. Peki bu sözleşmelerin yazılı yapılmamasının hukuki sonucu nedir? Bu sorunun cevabı; iş sözleşmesinin yazılı yapılması bir geçerlilik şartı değil, bir ispat şartıdır. Yazılı olmayan iş sözleşmeleri de geçerli sayılır. Bu durumda ispat açısından problem yaşanabilir. Ancak sözlü yapılan iş sözleşmesinin varlığı ve içeriğinin takdiri delillerle ispatlanabilir.

İş Sözleşmesi İmzalandıktan Sonra Ne Olur?

İş sözleşmesi, işçi ve işveren arasında imzalanan ve tarafların hak ve yükümlülüklerini güvence altına alan resmi bir belgedir. İş sözleşmesi imzalandıktan sonra  işçi ile işveren sözleşmede belirlenen hak ve yükümlülükleri kabul etmiş olurlar ve sözleşmede belirlenen kriterlere göre iş ilişkisi resmen başlamış olur. Yani iş sözleşmesi imzaladıktan sonra, her iki taraf da sözleşmede belirlenen şartları yerine getirmekle yükümlü hale gelmiş olur. 

İş sözleşmesi imzalandıktan sonra süreç şu şekilde ilerler: Çalışan, sözleşmede belirlenen tarihte işbaşı yapar ve işverene karşı belirli bir sorumluluk altına girmiş olur. İşveren işçiye iş karşılığında ücret ödeme zorunluluğu altına girerken, işçi ise belirli çalışma saatlerini uygun davranarak sözleşmede belirtilen işi gereği gibi yapma yükümlülüğü altına girer. Ayrıca işveren çalışanın sigorta kaydını yapmakla yükümlüdür. Bu kayıt, çalışanın sağlık hizmetlerinden ve sosyal haklardan yararlanmasını sağlar. Yeni işe başlayan çalışana, işin gerektirdiği eğitimler ve oryantasyon programları sunulur.